1950'den Günümüze Türkiye'de Yayınlanan Mizah Dergileri Örnekleri - Murat Çelen

 

Mizah dergileri, bir toplumun, siyasi, ekonomik, sosyo-kültürel ve düşünüş sistemi ya da sistemlerinin, topluma, güldürel ögeler yoluyla anlatılması ya da aktarılması yolunda önemli bir işlev görevini görür. Toplum, mizah dergilerinin işlediği veya ele aldığı konular aracılığıyla siyaset, spor, kültür, edebiyat alanlarındaki gelişmelerden ve günlük hayatta yaşanılan olaylardan, “daha basit dille” gülünç etkenler kullanılarak kendisine aktarılması sayesinde haberdar olur. Türkiye’deki süreç de, basın ve yayın faaliyetlerinin gelişim aşaması başlayıp, geniş kitleler tarafından takip edildiği süre zarfında, yukarıdaki açıklamaya benzer bir yol izleyerek, söz konusu mizah dergilerinin aracılığıyla toplumsal, siyasal ve kültürel gelişmeleri izlemiştir. Şimdi, çalışmamızın konusu olan “1950’den Günümüze Türkiye’deki Mizah Dergileri’ne kısaca bir göz atalım.

1. Tef Dergisi

“Tef” dergisi, yayın hayatına 1954 yılında başlamıştır. İstanbul'da 7 Ağustos 1954-17 Mayıs 1961 arasında yayımlanan haftalık mizah dergisi. Çağlayan Yayınevi'nin yayımladığı dergi alışılagelmiş konuların dışına çıkarak yeni mizah anlayışına öncülük etti, yeni yazar ve karikatürcülerin yetişmesine katkıda bulundu. Elli dört sayı çıktıktan sonra 18 Ağustos 1955'te yayımına ara veren Tef, 27 Mayıs Darbesi'nden sonra oluşan rüzgarla, 22 Haziran 1960'tan itibaren yeniden başlayarak Ertem Eğilmez'in sahipliği, Ferruh Doğan'ın yayın yönetmenliği altında 48 sayı daha çıktı. Değişik eğilimlerdeki karikatürcü ve yazarlara sayfalarında yer veren dergi, siyasal konumunu yeterince belirleyemediğinden bir süre sonra kapandı. Başyazılarını ilk dönemde Burhan Felek, ikinci döneminde Emil Galip Sandalcı yazdı. Tef'in yazarları arasında Refik Halid Karay, Selami İzzet Sedes, Adnan Tahir, Server Bedi (Peyami Safa), Adnan Veli, Bedii Faik, Oğuz Haluk Alplaçin, Melih Cevdet Anday, Aziz Nesin, Çetin Altan, Haldun Taner, Rıfat Ilgaz, İlhan Engin, Refik Erduran, Orhan Kemal, Bülent Oran, Halit Kıvanç, Orhan Boran, Reşat Ekrem Koçu, Yalçın Kaya, Suavi Sualp ve Zahir Güvemli bulunuyordu. Başlıca karikatürcüler ise Ratip Tahir Burak, Altan Erbulak, Tekin Aral, Bedri Koraman, Ali Ulvi, Mim Uykusuz, Ferruh Doğan, Turhan Selçuk, Mustafa Eremektar (Mıstık), Nehar Tüblek ve Oğuz Aral'dı.

2. Dolmuş Dergisi

1956 Yılında İlhan Selçuk, Turhan Selçuk ve Rıfat Ilgaz öncülüğünde kurulan mizah dergisidir. Rıfat Ilgaz’ın en bilindik eseri olan “Hababam Sınıfı” isimli romanı, ilk olarak 1957 yılında Dolmuş dergisinde, karikatürist Turhan Selçuk’un çizimleri eşliğinde yayınlanmıştır. Ayrıca dergi içinde, daha sonraki dönemde “Gırgır” isimli mizah dergisini çıkaracak olan Oğuz Aral yer alıyordu.

3.Gırgır Dergisi

1972 Yılında Oğuz Aral tarafından kurulan “Gırgır” dergisi, içinde barındırığı mizahi ögeler bakımından, Türkiye’de yayınlanan mizah dergileri içerisinde ayrı bir yere sahiptir. “Geçim derdini, can sıkıntısını, aşk yarasını, karı-koca kavgasını şipşak keser. Her derde devadır, gırgır da gırgır”, şeklinde bir slogana sahip olan “Gırgır” dergisi, yayınlandığı dönem içinde çok satan dergilerden biri olmuştur.

4.Çarşaf Dergisi

1975 Yılında, “Gırgır” dergisine rakip olarak kurulmuştur. Ancak, “Gırgır” dergisi karısında istenilen etkiyi yapamayarak, 1992 yılında yayın hayatına son vermiştir.

5.Limon Dergisi

1985-1991 Yılları arasında yayın yapan “Limon” dergisi, “Gırgır” dergisinden ayrılan yazarlar tarafından kurulmuştur. “Limon” dergisinin yayın hayatına son vermesiyle birlikte, “Limon” dergisini kuran yazarlar, bu sefer “Leman” isimli bir mizah dergisi kurmuşlardır.

6. Hıbır(HBR-Maymun) Dergisi

1989 Yılında “Gırgır” dergisinden ayrılan yazarlar tarafından kurulmuş olan “Hıbır” dergisi, 1995 yılında “HBR-Maymun” adı ile yayın hayatını sürdürmüş ve 1998 yılında kapanmıştır.

7.Leman Dergisi

“Limon” dergisinin devamı niteliği taşıyan bir dergi olan “Leman” dergisi, 1991 yılında kurulmuş olup, içinde barındırdığı mizah ögeleri ve sanatsal bir altyapıya sahip olmakla birlikte, günümüzde de yayın yapmaktadır.

8. Pişmiş Kelle Dergisi

1990’lı yıllarda, “Gırgır” dergisinden ayrılan Ergün Ergönültaş tarafından kurulmuş olan “Pişmiş Kelle” dergisi, 2001 yılına kadar yayın hayatını sürdürmüştür.

9.Penguen Dergisi

“Leman” dergisinden ayrılan Metin Üstündağ, Bahadır Baruter, Selçuk Erdem, Erdil Yaşaroğlu ve arkadaşları tarafından kurulan “Penguen” dergisi, Eylül 2002’de yayın hayatına başlamıştır. Günümüzde de yayınlarını sürdürmektedir.

10. Uykusuz Dergisi

“Türkiye’nin en çok satan mizah dergisi” konumunda bulunan “Uykusuz” dergisi, 2007 yılında “Leman” dergisinden ayrılan yazarlar tarafından kurulmuştur. Derginin imtiyaz sahibi Uğur Gürsoy’dur.