2. Osman ve yahut Genç Osman, tahttan indirildikten sonraki adıyla Osman Çelebi 16. Osmanlı padişahı. Babası 1. Ahmed'in vefatı üzerine tahta çıkabilecek durumdaki büyük şehzade olmasına rağmen Osmanlı saltanat sisteminde ilk defa uygulanan, Ekber Ve Erşed uygulaması yüzünden amcası 1. Mustafa'nın tahta çıkarılmış olması onun üzerinde büyük etki yaptı. Amcası 1. Mustafa’nın akli dengesizliği sebebiyle doksan altı gün süren ilk saltanatının sonunda tahttan indirilince, Genç Osman tahta çıktı. Genç Osman’ın İlk saltanat yıllarına ait mühime kayıtları onun İcraatlarının özellikle askerlerin intizamını sağlamaya, taşradaki kuvvetlerin durumunu düzenlemeye yönelik olduğuna işaret eder.
Genç Osman’ın, tahtan indirilmesine sebep olacak olan olaylar silsilesinin başlamasına neden, Lehistan seferindeki başarısızlıktır. Genç Osman, bunun sebebi olarak da askerin seferdeki gayretsizliği olduğunu düşünüyordu, Osmanlı Devletinde askeri alanda bazı yenilikler yapma fikri böylece gelişti. Genç Osman Lehistan Seferinin başarılı geçtiği fikrini halka aşılamak için, şehzadesinin yeni doğmuş olmasını gerekçe göstererek, Hotin önlerindeki muharebeden sonra İstanbul’a dönüp büyük bir şenlik düzenledi. Daha sonra dört gün süren Yeniçeri yoklaması, ardından masar mevacibinin dağıtılması sırasında Dilaver Paşa'nın ocaklardaki sayıyı azaltma yolunda bazı tedbirler alması padişaha olan güveni iyice sarstı. Yaptırdığı sayımda, asker sayısının maaş defterindeki kişi sayısından az olduğunu anlayınca fazladan para vermeyi kesti. Bu durum da, daha önce fazladan gelen paraları kendi zimmetine geçiren zabitlerin, Genç Osman'a düşman olmalarına yol açtı. Esasen Genç Osman’nın yapmaya çalıştığı düzenlemelerdeki niyeti, artık iyice bozulmaya başlayan ve her geçen gün devletin başına iş açan Yeniçeri ve Sipahi ocaklarını ortadan kaldırarak, bunların yerine Anadolu, Suriye ve Mısır halklarından oluşan yeni bir ordu kurmak. İlmiye Sınıfı'nın artık yozlaşmaya başlaması nedeniyle, onların ekonomik ve siyasi güçlerini kırıp devlet üzerindeki etkilerini yok etmek. Saray geleneklerini değiştirerek artık padişah ve yakınlarının cariyelerle evlilik yapması yerine soylu ailelerinden kız almasını sağlamak. Giysilerde değişiklikler yaparak eski gösterişli kavuk ve kaftanlar yerine daha yalın giysilerin giyilmesini sağlamak ve Fatih Sultan Mehmet'in ve Kanuni Sultan Süleyman'ın yaptıkları yasaları yeniden düzenleyerek, imparatorluğun yeni koşullarına uydurmaktır. Ayrıca Genç Osman sikke tashihi yaptırıp yeni akçe darbettirdi, bunun için imparatorluk genelinde birçok darphanede yeni akçe basıldı. Bunca ıslahata ihtiyaç duyulan bir dönemde Genç Osman, Dürzi lider Maanoğlu Fahreddin'in Lübnan'da bir isyan çıkardığı haberini almasıyla Suriye üzerine yürümek istedi. bunu bir fırsat bilerek, isyanı bastırmak için Anadolu'ya gitmek isteyen Genç Osman, Sadrazam Dilaver Paşa ve Şeyhülislam Hocazade Esad Efendi’nin, koskoca padişahın küçük bir isyan için Anadolu'ya gitmesine gerek olmadığını söylemesiyle bu niyetinden vazgeçti. Anadolu'dan ordu toplama konusunda kararlı olan Genç Osman, hacca gideceğini ilan etti. Daha önce hiçbir padişah hacca gitmemişti. Sadrazam Dilaver Paşa ve Şeyhülislam Esad Efendi çok uğraştılarsa da Genç Osman fikrinde kararlıydı. Çağdaş Osmanlı kaynaklarının tamamı da Genç Osman'ın İstanbul'a döndükten beş ay sonra hacca gitmek üzere hazırlık yaptırdığı, bu maksatla Anadolu yakasına geçmek istediği, bu niyetinin çeşitli dedikodulara yol açtığı. Esasen onun hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan isyanın da bu sebeple başladığı konusunda hemfikirdir. Genç Osman’ın hacca gitmek niyetinde olduğu doğrudur; ancak İstanbul'u gözden çıkardığı, Anadolu'dan asker toplamak, Şam ve Mısır askeriyle yeniçerilerin üstüne yürüyüp onları ortadan kaldırmak ve başkenti Bursa, Kahire gibi yerlere taşımak niyetinde bulunduğu yolundaki bilgiler onun aleyhinde olanların dönemin kaynaklarına kadar yayılan propagandalarıdır. İsyandan önceki cuma günü namaz kılmak üzere, heybetli görünmek amacıyla içi pamukla takviye edilmiş büyük bir elbise giydiği halde Sultan Selim Camii'ne gitmiş olması tıpkı Yavuz Sultan Selim gibi Suriye ve Mısır'a gitmek isteğinin bir göstergesi olmalıdır. Genç Osman'ın Halep, Erzurum, Şam ve Mısır Beylerbeylerine asker yazdırmak için gizli bir irade gönderdiğinin sarayda adamları olan yeniçeriler tarafından öğrenilmesi, bardağı taşıran son damla oldu, bu faaliyetler ve hazırlıklar duyulunca padişahın Süleyman Ağa'nın tahrikiyle Anadolu'ya geçerek yeniçerileri kaldırmak üzere asker toplayacağı yolunda abartılı haberler yayılmaya başladı. Padişahın hacca gitme arzusu ulema tarafından hoş görülmedi, çadırların Üsküdar'a geçirildiği haberi ulema ve asker arasında yayılınca padişahın hayatına mal olacak isyan başladı. Genç Osman, saray ahalisinin cariyelerle yaptığı evlilikler yüzünden haremde başlayan bozulmayı değiştirmek için Pertev Paşa ailesine mensup bir kızla ve ardından Şeyhülislam Esad Efendi'nin kızı Akide'yle nikahlandı. Venedik raporlarına göre padişah İslami şartlara bağlı olarak hür asıldan dört kadınla evlenmek niyetindeydi ve böylece Osmanlı harem sisteminde radikal bir değişim yaparak mevcut geleneği yıkmayı amaçlamıştı. Onun Şeyhülislam’ın kızına aday olmasının. Esad Efendi vasıtasıyla kırgın ulemayı yanına çekmek ve onunla daha da yakınlaşmak arzusundan kaynaklandığı düşünülebilir. Önceki padişahların daima cariyelerle evlendiğini belirten Esad Efendi buna şiddetle karşı çıktı, nikaha izin vermek istemedi, ancak daha sonra rıza göstermek zorunda kaldı.
Genç Osman'ın reformculuğuna dair anlatılanların çoğu 19. yüzyıldan itibaren konuyu ele alan bazı tarihçilerin kendi anlatımları ile ilgilidir Genç Osman'ın yapmak istediği reformlar olarak sunulanlar kendi devrinin kaynaklarında çoğunlukla yer almamaktadır. Ancak ona yüklenen büyük reformcu ve yenilikçi yakıştırmasının 19 ve 20. yüzyıl tarihçilerinin siyasi mesajlarıyla ilgili olduğu açıktır. Genç Osman'ın uzun süredir yerleşmiş bulunan halktan kopmuş, padişah modelinin dışında, halkla bütünleşme eğilimi öne çıkan bir gazi hükümdar tipini benimsediği onun yaşadığı dönemden çok sonra yazılmış olması veya yakınlarınca kendisine böyle bir rol biçildiği söylenebilir. Sonuç olarak, tarihte eşine az rastlanır bir şekilde tahtan indirilerek, çeşitli hakaretlere ve saldırılara maruz bırakıldıktan sonra Yedikule zindanlarında yeniçeriler tarafından nasıl öldürüldüğü hala bir muamma olan Genç Osman, babası 1. Ahmed'in yaptırdığı Sultanahmet Camii'nin yanındaki türbesine defnedilmiştir.
Yorumlar
Yorum Gönder